نستعلیق

پس از خط تعلیق که نخستین خط شکل گرفته ایرانی بود نستعلیق شکل گرفت که افتخار هنر ایرانی است. در میان خطوط ایرانی و عربی،خط نستعلیق به گواه آثار آفریده شده به عنوان زیباترین خط و برتر از خطوط اسلامی شناخته شده و آن را "عروس خطوط اسلامی" نامیده اند.

در قرن 8 ه.ق. میر علی تبریزی از ترکیب و ادغام دو خط نسخ و تعلیق خطی بنام نسختعلیق بوجود آورد که نام آن در اثر کثرت استعمال به نستعلیق تغییر پیدا کرد.این خط بسیار مورد اقبال واقع شد و موجب تحول عظیمی در هنر خوشنویسی گردید. نستعلیق حدود یک دانگ سطح و مابقی آن دور است.(یک ششم حرکتهای مستقیم و پنج ششم حرکتهای مدور دارد.)

پس از میرعلی تبریزی پسرش میرعبدالله و بعد از او میرزا جعفر تبریزی و اظهار تبریزی در تکامل خط نستعلیق کوشش ها کردند تا نوبت به سلطانعلی مشهدی رسید که خدمات شایانی به این هنر اصیل نمود.

میرعماد حسنی قزوینی خوشنویس پر آوازه و از سرآمدان هنر خوشنویسی ایرانی و بزرگترین خوشنویس در خط نستعلیق است.

خط میر عماد در زمان حیاتش نه تنها در ایران و دربار صفوی بلکه در دربار گورکانان هند و پادشاهان عثمانی نیز آوازه ای بلند داشت.گفته میشود که خط او را در زمان حیاتش با طلا معاوضه میکردند و در هنگام مرگ از ثروتمندترین مردان ایرانی بود چناچه خانه اش را وزیر وقت نتوانست بخرد.

باید بیان کرد که میرعماد یک شخصیت فراملی است که مسلما صاحب پربارترین آثار هنری برای ایران است.خط میر دارای چنان زیربنای محکمی است که حتی در زمان حیاتش تاثیر فراوانی بر معاصران خود داشت و همین طور پس از وی چندین قرن خوشنویسان از روی قطعاتش مشق کرده اند هرچند هیچکدام نتوانستند به جایگاه او دست یابند.میرعماد هنرمندی آزاده ،بلندنظر و وارسته بود و هنر را برای نفس هنر دوست میداشت و با شاگردان خود چنان بود که آنان از عالم استاد و شاگردی قدم فراتر نهاده و روابط مرید و مرادی یافته بودند و حتی برخی نیز برای میر جنب? ظهور کرامات نیز قائل شده اند.

وی چلیپانویسی و قطعه نگاری را به مرتبه یک فرهنگ ارتقا داد و به عنوان هنری مستقل از کاربرد خط نستعلیق در قاب تاریخ نشاند.همزمان با میر عماد هنرمند بزرگ دیگری بنام علیرضا عباسی میزیست که رقیبی برای او بشمار میرفت.علیرضا عباسی علاوه بذ خط نستعلیق خفی و جلی، در خط ثلث نیز استاد بود بطوریکه غالب کتیبه های مساجد و ابنیه تاریخی اصفهان به خط ثلث و یا به سرپرستی او انجام شده است.

خط نستعلیق علاوه بر خوشنویسانی که در حیطه ایران کنونی میزیستند در خراسان بزرگ و کشورهای آسیای میانه،افغانستان و بویژه خوشنویسان دربار گورکانیان در هندوستان (که تعلق خاطر ویژه ای به فرهنگ ایرانی داشتند)رشد و پیشرفت قابل توجهی کرد.بطور کلی قرنهای نهم تا یازدهم هجری را میتوان قرنهای درخشان در هنر خوشنویسی دانست.

منابع:

کنکور هنر،حمید امامی ،امیر اسلامی،حسن محمودی،گویا ،ج 1 ،چ پنجم ،1379

تاریخ زبان فارسی ،دکتر محسن ابوالقاسمی ، سمت،1380

مقالات علمی دکتر ژاله آموزگار

www.nimrooz.net

www.wikipedia.org